Sëlva, lecurdanzes da pludagiut

Dac nteressanc

9000-5000 dan G.C.

Dl 1977 vëniel scuviert sun Plan de Frea (Sas dl Moro) sënies de nridlamënc che va zeruch prësciapuech a 9000 nfin 5000 ani dan Gejù Crist

800-500 dan G.C.

Troi Paian che passa ju per Juac te Val y su per Frea per jì de viers de Fedom

800-15 dan G.C.

L’Elpes ie abitedes dai “Rhaeti”

15 dan G.C.

I romans tol ite l’Elpes

383-405 do G.C. 

Cristianisazion de Gherdëina dal vescovat de Trënt ora

486 do G.C.

Fin dl mper roman

500-600 do G.C. 

Jevun ie l vescovat nuef che à cumpetënza sun Gherdëina

798 do G.C. 

La pluania de Albeins à cumpetënza sun duta la Val dl Isarch tamez y perchël nce sun Gherdëina

901 do G.C. 

L vëscul sposta si sënta a Persenon

999 do G.C. 

La parola Gherdëina “Forestum ad Gredine” vën numineda per l prim iede sun n documënt

1100 

La diozeja de Freising à l dërt de se nuzé dla montes de Gralba, Ciavazes, Frea, Dantercëpies y di prei da Nives

1166 

Nosc luech vën numinà “zu Zilfe”

1140-60 

A mesa l 12ejim secul vën Gherdëina metuda pra la pluania nueva de Laion

1200-1235 

L vën fat su l Ciastel de Val

1237 

L vën numinà per l prim iede ”Wolckhenstain“ adum cun Arnoldus von Wolkenstein

1293 

L Ciastel de Val y duta la sunieria vën vendui a Randold von Villanders

Ntëur l 1300 

Te Sëlva iel 13 luesc da paur

1348 

Truepa jënt mor dala pest (la gran muria)

1363 

Margaretha Maultasch ti sëurandà a Rudolf IV de Habsburg duta la Cuntea dl Tirol. Da tlo inant sons sota l’Austria cun vel’ nteruzion fin al ann 1918

1377 

L nasc Oswald von Wolkenstein, l ultim
ciantastories (mort dl 1445)

1380 

L nepot de Randold, Friedrich, deventà patron dla sunieria de Wolkenstein, se marida cun la patrona dla Trostburg y va a sté iló

1440 

Prim curat per Gherdëina (da Laion demez)

1503 

L vën fat su la prima capela ti prei da Nives (nia benedida)

1517 

La capela ti prei da Nives vën ngrandida per l prim iede

1522-1525 

l Ciastel de Val vën desdrù da na smueia de sasc

1565 

La capela de Sëlva giapa la prima ciampana

Dan l 1600

L vën bele numinà la ustaria de Runcac

1622-1641 

L vën fat su l Ciastel (Fischburg)

1622-1641

L vën fat su la capela de Santa Tilia

1636 

La pest se fej inò sentì te nosta val

1640

La cësa de Col dala Pelda devënta sënta dla sunieria de Wolkenstein (la sunieria ie stata za. dal 1200 al 1828, nce sce dal 1809 sota la sunieria de Ciastel)

1660

Prim regulamënt sun la pastures

1670 

La pelda de Col dala Pelda ie dessegur fata su dant

1670 

L vën mo n iede ngrandì la capela S. Maria fajan su la prima pitla dlieja

1673 

L vën numinà ost de Runcac Baldassar
Peratonner (dl 1553 ie bele numinà Parlme
Schmalzl Wirt) 

1678

L vën frabicà l ciampanil pra dlieja

1691

L ie l prim iede che l vën numinà n ost te Plan (Adam Perathonner)

1731

 Ann de ciarestia pervia dla gran suta

1731 

L vën frabicà la prima calonia (ulache l ie al didancuei la scola de schi) da pert dl grof che dona nce l grunt

1736 

Sëlva giapa l prim preve (expositus - nia pluan)

1740 

L vën metù su l’ëura sun ciampanil

1762 

Gran cumpëida dla jënt: Sëlva à 956 abitanc

1775  

Tl Theresianischer Kataster vëniel numinà  l luech de Sëlva

1779

Juan: Prantweinschanke; Sternwirt

1780 

Te Sëlva iel 93 luesc da paur

1789

La Gërva: Magdalena Pitscheider, Wirtin zu La Gërva

1809 

La sunieria de Wolkenstein vën metuda adum cun chëla de Ciastel

1809 

Saudeies franzëusc ruva te Plan

1809 -1810 

Danter la vieres napoleoniches ruva l Tirol 4 iedesc pra la Franzia y per n pez pra l Paiern

1811 

L vën numinà per l prim iede l Chemun de Sëlva ti “Bayerische Kreisadministrations-akte”

1815

Nosc raion ruva inò sciche dut l Tirol pra l‘Austria

1816 

Ann dala gran ciarestia (pervia de na gran eruzion de n vulcan tla Indonesia iel stat dut l instà l surëdl scundù)

1828 

La sunieria di Wolkenstein devënta de cumpetënza dl stat

1831 

Josef Anton Senoner da Vastlé scumëncia a marciadé de chiena (si firma ie bele dl 1831 scrita ite tla Majon dl cumerz)

1836 

L romp ite i leresc te cësa de Rustlea y maza cin persones

1840 

L prim dessëni stampà, al didancuei cunesciù, dl luech de Sëlva

1841 

L Ciastel - Fischburg vën dunà ai chemuns de Sëlva y S. Cristina per dé d’albierch ai pueresc

1848 

L vën fat su la prima cësa de chemun y la scola dlongia dlieja

1849

Nfin te chësc ann ie la scola te cësa da La Gërva y te cësa da Paul

1850 

La scola vën spusteda te cësa de chemun

1851 

L vën metù l prim ambolt de Sëlva che ie
Josef Nocker da Frata

1856 

Ai 26 de utober vëniel giaurì la prima streda de Gherdëina da Pruca ite

1864 

Paul Grohmann arpiza per prim l Piz Boé

1869 

Ai 13 de agost arpiza Paul Grohmann per l prim iede Saslonch

1869 

Sëlva à 928 abitanc (feter sciche 100 ani dant)

1870-1872 

La vedla capela vën trata ju y l vën fat su la prima dlieja tl stil neogotich

1871 

L vën metù su l Cor de dlieja

1872 

Luis Riffeser scumëncia a marciadé de chiena y si mut Anton mët su dl 1922 la firma ANRI

1872 

Ai 10 de utober vën liet la prima mëssa tla dlieja nueva, sagreda dal vëscul de Trënt permò tl 1877

1873 

L vën giaurì la prima posta tla ustaria da La Gërva

1874 

L vën suplì la prima persona te curtina de Sëlva metù ite l prim orgun te dlieja

1877 

L vën numinà l prim mëinacrëp, Wendelin Kasslatter da La Bula, ma dl 1872 ova bele si fra Anton menà seniëures sun Saslonch

1880 

Sëlva à 950 abitanc

1881 

Prima arpizeda sun l Grohmann

1882 

Ann dala gran eghes: tla smueia da Fussel ai 18 de setëmber mor 6 persones (de gran eghes iel nce stat dl 1885 y pona mo dl 1888)

1884 

L vën giaurì la utia sun Jëuf de Sela (Valentini - te chemun de Cianacëi)

1885 

Ai 2 de lugio vëniel metù su la Sezion de Gherdëina dl Österreichischer Alpenverein

1886 

Ai 4 de setëmber vëniel arpizà la piza de Puez

1887

L vën arpizà per l prim iede la Gran Cier

1888 

Giaurida dla utia de Ncisles

1889 

Giaurida dla utia de Puez

1863-1907

Hotelier zu La Krone, Alois Demetz da Plazola

1893 

Ai 12 de merz vëniel metù su la Grupa di
destudafuech y frabicà l prim magasin pra l Crist da Nives

1893 

Te Sëlva iel 9 mëinacrëp (te duta Gherdëina n iel 22 dl 1902)

1894 

Giaurida dla utia de Dantersasc (Langkofelhütte - Rifugio Vicenza) y la utia de Boé (Bambergerhütte)

1895 

Giaurida dla via fereda Oskar Schuster

1895 

Ujep Antone Lardschneider tl Tina ti cunzed ala dlieja y al chemun la rejon de adurvé ega de si puscion

1896 

L vën giaurì l ospize sun l Jëuf de Frea

1896 

L vën metù su la Cassa Raiffeisen

1896

L vën metù su l “Rodelclub St.Ulrich-Gröden”

1896 

La cësa de chemun vën auzeda

1896 

L vën frabicà l hotel Oswald

1897 

Te Sëlva iel 156 cëses y za. 1.000 abitanc

1897

L vën numinà per l prim iede la ustaria Maciaconi

1899 

L vën frabicà l Wolkenstein Schlössl, plu tert  Villa Dolomiti, cësa dl Brida

1900

La ustaria de Val ie bele n funzion

1902 

Ai 15 de agost vëniel metù su la Cumpania di scizeri

1902

L vën giaurì la utia Col Rodella (Panoramahaus)

1903 

L vën giaurì la utia sun l Jëuf de Sela (åën Rifugio Passo Sella)

1903 

L vën frabicà l hotel Krone (luech da Martin)

1904

L vën frabicà l hotel Wolkenstein (plu tert tlamà  Griji)

1905

L vën giaurì la fujina dala lectrisc de Dorives

1907 

L vën ngrandì l hotel Oswald y frabicà l ciampanil

1907 

L vën frabicà l hotel Ingram, ntlëuta hotel
Alpenrose, pona albergo Stazione

1908 

Inaugurazion dla prima scola d’ert de Sëlva

1908

Fundazion dl “Alpen Ski Club Ladinia”

1908 

L vën frabicà l hotel Stern La Bula (la ustaria fova bele dal 1779)

1908

Prima garejeda de schi ju de Dantercëpies

1909 

L vën frabicà la Pension Valentini sun l luech dl Ingram (Fungëia)

1912

L vën giaurì la via fereda Pössnecker da
saudeies tudësc

1914 

La dlieja vën cumededa su

1914-1918 

Tla prima viera mundiela muessa murì 34 uemes de Sëlva

1915 

Ai 23 de dezëmber ruva te Plan l prim vagon dla ferata de Gherdëina

1916 

L vën giaurì la prima stredes per auti dl militer su per i jëufs

1917

Smueia da Insom (mo n iede mueta tl 1951)

1919 

Ora de nia sons pra la Talia

(Tratat de Saint Germain ai 2 de setëmber)

1920 

Prima scolina tla Villa Augusta (mé per talian)

1921 

Sëlva à 999 abitanc

1923

Fundazion dl “Ski Club Sella”

1924 

L bruja ju la ustaria La Gërva

1924 

Sëlva à 10 hotiei cun 530 liec, 2 uties da mont cun 90 liec y 30 fitamajons cun 140 liec

1925 

L chemun ti vënd l Ciastel - Fischburg al
baron Franchetti

1925 

L vën giaurì la prima pumpa dal penzin de

Sëlva dan la ustaria da Maciaconi (Shell)

1925 

L vën metù su la Mujiga de Sëlva

1926 

Ai 23 de juni vëniel tëut ju la Jonta de Chemun y metù l prim podestà (cav. Gilberto Gaiani)

1926 

Ai 12 de lugio va la mujighes de Sëlva, S. Cristina y Urtijëi a Bulsan a reprejenté la cumenanza de Gherdëina pra la vijita dl rë dla Talia

1926 

Ai 28 de agost ie l rë dla Talia te Gherdëina

1926 

L chemun damanda l recunescimënt sciche “Luech de cura“ per giaurì n’azienda de
turism

1927 

L vën zarà ju l magasin di destudafuech dan l hotel Oswald y fat su a spëises dl hotel Oswald sun Rustlea.

1927 

L vën metù su la Provinzia “Alto Adige”

1926-28 

L vën frabicà la ciasota da tré tl scies

(“Schießstand”) te Val

1927

Urdenanza dla pastures che vel mo al
didancuei

1928 

Ai 8 de jené vën i chemuns de Sëlva y
S. Cristina metui adum sota na sëul’aministrazion, sota l podestà Renzo Sartori

1928 

L chemun tol su la manutenzion dla stredes di jëufs de Frea y de Sela, che fova tlassifichedes sciche stredes dl militer

1928/1929

Giaurida dla prima scolina per talian tla Villa Augusta

1929 

L chemun ncëria l geometer Stablun de
Persenon de lauré ora l prim plann urbanistich de Sëlva

1929

L hotel Oswald  gëura per l prim iede nce d’inviern

1929 

l podestà autorisea i majeri hotiei de Sëlva a scrì la cherta de si cëives nce per tudësch y nglëisc, ma dut cie che vën scrit per tudësch muessa unì apruvà dal podestà

1929 

L vën giaurì na pumpa dal penzin dan la butëiga dl Sartëur da pert dla “Società Italo-Americana per il Petrolio”

1930 

L vën frabicà l hotel Plan de Gralba y l’ustaria Roma

1931 

Te nosc chemun iel bele 5 lizënzes de taxi

1931 

L Chemun de Sëlva compra, deberieda cun chël de Urtijëi na “autoinaffiatrice” per i destudafuech y per blandé la stredes pervia dl stuep.

1932

L vën frabicà l’ustaries La Sëlva, Flora y Nives

1933 

L vën frabicà la streda per auti dala Krone nchin te Fraz ajache l vën frabicà cëses nueves (Rizzardi y Fossi)

1933

L vën frabicà l’ustaria Villa al Sole

1934

L vën fat su l saut te Val che vën cumedà su dl 1936.

1935 

I ridli de Sëlva ova inuem ufizialmënter:

La Pozza, S. Maria y Plan

1935 

L duce Benito Mussolini ruva te Sudtirol y l Chemun de Sëlva ti dona na statua dl prof. Luigi Senoner (bera Luis de Ronch)

1935 

L vën fat su l bivach “Giuliani” sun Saslonch

1935-1936

L vën frabicà l stradon da Dorives ite

1935-1940 

Chëi che se marida te nosc chemun giapa n “premio de nunzialità” de 500 lire y per i mutons nasciui 200 lire. La gauja ie chëla de avëi saudeies jëuni che vën do

1936 

l Chemun de Sëlva paia pea per frabiché la “Casa del Fascio” a Urtijëi

1936 

L vën fat su la capela sun Jëuf de Sela

1937 

L vën metù su l ECA (Ente Comunale di assistenza)

1937

L vën metù su la Scola de schi de Sëlva

1937 

De fauré iel te Sëlva (te Val) i Campionac talians de saut y nce i Campionac talians de schi

1937 y 1938 

L chemun vënd de plu tòc de grunt a fulestieres per talianisé l luech

1937-1938 

L vën metù a jì l luson de Costabella

1938 

L vën giaurì l hotel Miramonti, frabicà da n Dopolavoro de dependënc dl guviern. L vën nce giaurì la bar Costa y l hotel Cir

1938 

L vën metù a jì l luson sun Ciampinëi

1938 

Sëlva y S. Cristina devënta adum luech de cura y giapa na azienda de cura y turism, organn de dërt publich. L prim local vën giaurì te cësa de Alfons Perathoner da Lech, dlongia l hotel Oswald.

1938 

La plaza da Maciaconi giapa l inuem “Piazza Guglielmo Marconi”

1938

L chemun mët a despusizion scioldi per fé na gran crëusc de peton sun Saslonch (che ne n’ie pona nia unida metuda su).

1938 

L inj. Tanesini (che ie stat nce podestà) giapa la ncëria de lauré ora l plann urbanistich de Sëlva. I ponc zentrei ie: udëi dant de fé su na furnadoia dal hotel Oswald sun Dantercëpies y n hotel de categoria auta “Grand hotel DUX”

1938 

L’azienda de turism vën spusteda tla Villa Riffeser

1939

L chemun compra cater mascres antigas per i destudafuech

1939 

Ncëria de proieté n palaz per l chemun te n stil adatà al regim fascist y de na grandëza che desmostra la mpurtanza turistica de Sëlva. Proiet apruvà tl 1940, ma pona nia plu realisà per la ntraunides dla viera

1939 

Ann dla opzion; 251 persones (24%) se detlarea de ulëi resté pra la zitadinanza taliana, 836 (76%) de ulëi tò su la zitadinanza tudëscia y 88 persones ne da ju deguna detlarazion

1939 

L’azienda dl turism fej dumanda per taië ora purtoies dai schi ju de Ciampinëi y tl 1940  vëniel taià ora n purtoi cun l inuem de “Pra Durich”. L purtoi nr. 3  giapa l inuem de “Pista Alberto Rasi” (l diretëur dl’azienda tumà tla viera)

1939

Sëlva à 1.690 liec da fité a fulestieres y 106.000 sëuranuetes

1939

L vën fat l prim proiet per la cundotes dal’ega publiches ju de Plan de Gralba

1939-1945 

Ntan la segonda viera mundiela toma 49 uemes jëuni de Sëlva

1940 

Denominazion ufiziela Selva in Gardena

1940 

Sëlva giapa la prima ëifoma (La Bianca)

1941 

La urganisazions turistiches de Gherdëina vën metudes adum sota l inuem de “Aziende Consorziate Val Gardena”

1943 

Ai 21 de agost firma per l ultim iede l podestà fascist (prof. Primo Bidischini) n protocol de chemun. Ai 2 de utober sotscrij l prim iede l “Kommissarischer Bürgermeister“ Adolf Senoner da Vastlé metù dal’aministrazion dl Terzo Reich l protocol scrit per tudësch

1943-45

Scola auta per mutons y mutans ti hotiei  Oswald y Grisi (Wolkenstein) metuda su dai guvernadëures nazisã

1944-45 

Te Sëlva ruva adum de plu guvernadëures y cumandanc dla “SS” y dla “Wehrmacht”. Himmler sta tla Villa Ardita, fata su dal prefet Mastromattei, Speer tla Casa al Monte, Bormann tla Villa Dolomiti  (Wolkensteinschlössl) y si familia sota l fauz inuem de Bergmann tla Villa Stevia

1945

Nfin ala fin dla segonda viera paia l chemun pea per la manutenzion dla streda da Pruca ite y nce per l puent dl Starz a Pruca

1945 

Ai 17 de mei vëniel menà demez dai partisans 5 persones de Gherëina y mazedes sun l Jëuf de Staulanza: Adolf Senoner da Vastlé, Engelbert Ploner de S. Cristina, Gabriel
Riffeser de Pigon, Josef Pitscheider de Val y
Cosmas Demetz de Pallua (S. Cristina)

1946 

Do la segonda viera ie la sënta dla Cassa Raiffeisen te locai de La Gërva

1946

I doi schiclub se mët adum sota l inuem “Skiclub Gherdëina”

1947-48 

L vën fat su l prim schilift sun i prei da Frëina

1948 

L ie unì dat la lizënza de fé na sentadoia sun Dantercëpies, giaurida pona dl 1950

1949 

Sëlva devënta pluania

1949 

L vën benedì la capela di tumei ntan la doi gran vieres

1949 

L ruva la prima mascin da ziplé tla fabrich dl ANRI

1949

Prim ann de nseniamënt paritetich te nosta scola

1950 

L vën giaurì na sentadoia da Plan de Gralba nfin sa Setëur

1950 

Prim ngrandimënt dla curtina

1951

Inviern dala gran nëif (plu de 13 metri)

1952 

Prima veles cumeneles democratiches do la viera

1952  

Prim schilift sun Risacia

1953

Sëlva giapa inò n’azienda de turism

1954 

L vën metù su la grupa di Judacrëp

1954 

Giaurida dla utia “Toni Demetz“ sun furcela de Saslonch

1954 

L vën metù su la Lia da Mont de Gherdëina

1955 

L vën inaugurà ufizialmënter la prima cundotes dal’ega de Sëlva

1956

Campionac talians de luesa ju de Plan de Gralba

1956 

L’azienda de turism vën spusteda tla Pension Nives

1957  

L vën metù ju la prima cundotes dal’ega ju de Frea

1957

L vën metù a jì la condles sun la furcela de Saslonch

1957 

La pluania compra l grunt dal grof Resseguer (di Wolkenstein) per fé su la calonia nueva

1957

Prima garejeda nternaziunela “Coppa tre comuni ladini di Gardena”

1958 

L vën frabicà dal “Ente Tre Venezie” la caserma di Carabinieri sota la dlieja (åën cësa Sodlieja)

1958 

De nuvëmber vëniel inaugurà la scola elementera nueva

1958 

L vën benedì la Cassa Raiffeisen nueva ora l Ghetun (dal’autra pert dl hotel Armin)

1958

Da udëi la televijion te Sëlva

1959 

L vën metù ite l sciaudamënt te dlieja

1960 

Ai 29 de mei furnea la ferata de Gherdëina per l ultim iede ora tres nosta valeda

1960 

Ti prei da Nives vëniel metù a jì l prim schilift, l Larciunëi. L ann do n vëniel giaurì mo trëi: l Nives, l Biancaneve y l Cadepunt.

1961 

La Cassa dl Sparani gëura na sënta te Sëlva tla cësa Carminati

1961 

L ciampanil giapa ciampanes nueves, che sona l prim iede da Nadel

1962 

L vën metù su l crist sun Piz Miara

1962 

De jené la prima arpizeda da d’inviern dl parëi nord dl Saslonch (Renzo Bernardi y Ludwig  Moroder)

1963 

L vën metù a jì la condles da Plan da Tieja (Pramulin) sun Col Raiser (fates su danter l 1961 y l 1963)

1963 

L inviern plu frëit do l 1829 (danter i 13 de jené y i 8 de fauré fovel daduman for sota i 20 gradi de frëit)

1963 

Ai 3 de utober vëniel giaurì la prima scolina tla vedla cësa de chemun sun plaza de dlieja

1963/64 

Prim ann de scola mesana te Sëlva (tl frabicat dla Scola d’ert)

1964 

L vën metù su la Lia Cultura y Usanzes

1964 

La Cassa dl Sparani gëura si sënta nueva te Plan da La Bula

1965

L’azienda de turism vën spusteda tl frabicat dla Cassa dl Sparani te Plan da La Bula

1966 

L vën giaurì na sezion dla Crëusc Cuecena te Gherdëina

1966 

L vën frabicà la calonia nueva cun oratorium  S. Mariae ad Nives

1966 

Carlo Senoner da Frëina devënta campion mundiel de slalom a Portillo tl Cile

1966

L vën metù su la grupa de teater de Sëlva

1967 

L vën metù su na sezion dla lia di osã (HGV) che fova bele a livel provinziel dal 1908

1967 

Ai 12 de nuvëmber vëniel benedì la calonia nueva da sn. pluan Luis Senoner

1968 

Giaurida dla via fereda “Tridentina”

1968 

L blason di Wolkenstein devënta l blason
ufiziel dl chemun

1968 

De lugio dij sn. Heinrich Perathoner da Linacia mëssa nevela (l’ultima de Sëlva nfin ncuei)

1969 

Giaurida doi de gran furnadoies cun cabines da 50 persones: da Ruacia sun Sochers y da Sëlva sun Ciampinëi

1969 

Prima streda dai auti ite per ch’la Vila
(str. Larciunëi) fata dal militer per i Campionac dl mond dl 1970. Tl medem ann vëniel nce fata la streda da La Sëlva nfin ora Ciaslat

1970 

Campionac dl mond de schi alpin te Gherdëina

1970 

Sëlva à 2.017 abitanc (plu de mo n tanc che 50 ani dant)

1971 

La Cassa Raiffeisen gëura na filiela a S. Cristina

1971 

L vën metù su l “Koordinierungskomitee für Sport und Tourismus Gröden“ cun sënta provisoria tl ufize de turism a S. Cristina

1972 

L vën metù su la prima cooperativa per l frabichè alesirà

1972 

L Cunsëi de pluania vën lità per l prim iede

1972 

L vën metù su la coopertiva per la stala soziela Plan-Sotanives

1972 

L vën frabicà l gran resservar sun Daunëi (l segondo pona dl 1977)

1973 

Ai 29 de jené vëniel metù su l Hockeyclub Sëlva

1973 

La Cassa Raiffeisen à na sënta nueva ta Sotanives

1973 

L’azienda vën spusteda tla sënta dla Cassa Raiffeisen nueva

1977 

Ai 28 de agost toma ju n joler te Puez y l mor doi saudeies

1977 

Ai 19 de juni vëniel benedì la scolina nueva dlongia la scola elementera

1977 

Ai 25 de setëmber vëniel benedì la capela di tumei ju dai crëps nueva te curtina

1977-1986 

De plu scuviertes archeologiches te Gherdëina: Sas dal grunt de Ncisles, Sas dl Moro sun Plan de Frea, sun i Ëures de Fascia y nsci inant

1978 

L raion de Val, Stevia, Juac, Puez, Chedul y Cier vën detlarei dal guviern provinziel  “Parch Naturel Puez Odles”

1978 

Ai 2 de lugio vëniel inò metù su la Cumpania di Scizeri (tëuta ju dl 1923)

1979 

L Ciastel de Val vën derturà su sun scumenciadiva dla Lia Cultura y Usanzes

1979 

L vën metù su la Scola de Mujiga de Gherdëina

1979 

Giaurida ufiziela dla biblioteca de Sëlva. Libri univel bele mprestà ora dal 1971 inant

1979 

De agost toma ju de Saslonch 5 jëuni tudësc. Chësta ie la majera desgrazia sun i crëps te Sëlva 

1980 

L vën giaurì na sezion dla Crëusc Blancia te Gherdëina

1980 

Nce te Sëlva sënten l gran tremot dl Friul

1981 

L vën frabicà l magasin di destudafuech nuef y la “Pitla Sala” pra la Cësa de Cultura

1981 

I destudafuech compra la prima scela a motor

1981 

L vën frabicà la scola mesana y derturà la scola d’ert

1982 

L vën frabicà la cësa Taiadices cun l magasin de chemun (Bauhof) zaran ju la vedla baraches dla prima viera

1982

La scola elementera vën dertureda su

1982 

Sëlva giapa la prima gran canalisazion per l’eghes pazies

1982

L Presidënt dla Repubblica on. Sandro Pertini ruva te scola mesana

1983 

L vën frabicà la cësa de chemun nueva y l pavillon dla mujiga. La inaugurazion ai 23 de setëmber dl 1984

1983 

Sëlva giapa l prim raion artejanel te Plan

1983 

L vën metù su la grupa de bal populer

1983 

L vën metù su la stazions  da  Daunëi nchin te Val

1983 

L “Giro d’Italia” fej tapa l prim iede te Sëlva (dedò mo dl 1984, dl 1985, dl 1991, dl 1998 y dl 2000)

1984 

L vën inò metù su l Cor di Mutons (do 10 ani)

1984 

La vedla cësa de chemun sun plaza de dlieja vën zareda ju

1984 

L Istitut IPEA fej la prima cësa soziela te Sëlva

1984 

La Scola Mesana de Sëlva giapa l inuem

“Arcangiul Lardschneider”

1986 

Dai 31 de jené nchin al prim de fauré tomel n meter y mez de nëif

1987 

Giaurida dl zënter dal tennis ta Isgla

1987 

La Cassa Raiffeisen gëura na filiela a Urtijëi

1988 

Giaurida de n ufize dl Istitut Culturel Ladin
“Micurà da Rü” te scolina

1988 

La dlieja vën n pert zareda ju y ngrandida; sagreda n la Segra dl 1990

1988 

Ai 12 de lugio iel da udëi tla televijion la prima trasmiscion ladina (Trail)

1989 

Giaurida dl stadio dala dlacia “Pranives” cun palestra y local da tré tl scies

1991 

La populazion de duta Gherdëina vën nvieda a dé ju si stima per o contra la candidatura per i Campionac mundiei de schi dl 1997. Te Sëlva iel plu dl  40% de contra, ma tla valeda vënc l no cun passa 50%

1991 

Giaurida dla Südtiroler Volksbank tl hotel Des Alpes

1992 

L vën tëut ju l ECA y si puscion passa al chemun

1992 

Ai 8 de dezëmber (festa dla Imaculata) vëniel sunà per l prim iede l orgun nuef de dlieja

1993 

La curtina vën ngrandida per l segondo iede

1994

L’azienda de turism vën privatiseda y devënta Lia dl turism de Sëlva

1997 

La scola elementera vën ngrandida

1999 

La scolina vën ngrandida

2000 

Sëlva à 2.502 abitanc

(aumënt de 500 te 30 ani)

2003 

Ai 4 de dezëmber vëniel giaurì la furnadoia sota tiera “Gherdëina Ronda” che cunlieia Ruacia cun la stazion a val de Col Raiser

2003 

L vën frabicà la capela de San Mauriz sun Jëuf de Frea

2003 

Cun l ultim ejam de maduranza fina la vita dla Scola d’ert

2004 

Giaurida dla fereda “Pertini” sun Stevia. La via fereda ne n’ie mo nia davierta ufizialmënter pervia de cuestions de scunanza dla natura

2005 

I grunc dla ferata de Gherdëina vën cumprei dal chemun

2008 

Giaurida dl gran garasc sota tiera de plaza Nives y benedescion dla plaza

2008 

La streda Nives dal hotel Des Alpes nfin su dan dlieja deventa raion da jì a pe. L vën metù ju n sciaudamënt tl fonz

2008 

L alpinist estrem Karl Unterkircher mor te na spedizion sun l Nanga Parbat

2009  

Benedescion dla sënta nueva dla biblioteca cumenela y di ufizies nueves dl Istitut Ladin “Micurà de Rü” te cësa dla scolina

2010

Sun plaza Nives vëniel giaurì y benedì la cësa “Karl Unterkircher” cun parëi d’arpizeda y locai per servijes publics

2010 

L Tublà da Nives cun leprò na njonta fata de scipa devënta n zënter per manifestazions cultureles