L COR DE SËLVA

La storia dl Cor de Sëlva possa unì metuda inò adum aldò de n valguna nutizies y articuli publichei sun de vedla edizions dl Calënder de Gherdëina. La prima anutazion ie bën chëla de pater Fedele Demetz de Solech, scrita su dl 1897 y publicheda tl Calënder de Gherdëina dl 1966 che repurton te si test uriginel (nce tla grafia).
Zacan, dan ch’i fajëss la dlieja nueva de Sëlva (1871), fova i vedli ciantarins che ciantova la mëssa zënza notes, a mënt, y cianzons tudësces sot ala mëssa. I sandis fove-l plu bel, jache n chëi dis sunov-i la mëssa cui strumënc (nce sce la mujiga ie permò unida metuda su dl 1925). Bera Iacun Walpoth dl Sartëur fova Kapellmeister y Chordirigent che sunova l prim tlarinet, si fra bera Franzl segondo tlarinet, Moz da Ciajea la tumbrëta y Engl da Rainel ënghe, Bastl dl Pis sunova l bonbordon, Janmatié dl Juan la posauna, bera Ujep Antone de Caspier y Tone da Crëstan sunova dui doi l corn, Luis de Plan y plu tert l studënt de Sotanives l flaut.
Chësta sort de mujiga y de cianté a durà te Sélva fin al 1873, y do fata la dlieja nueva ié stat fat l’orgun (1874 da Josef Aigner) y metù su l cianté sula notes: Bera Franzl Walpoth urgrister, che ié mo aldidancuei (dl 1897). I ciantarins ié sën puec: bera Iacun dl Sartëur che ciantova zacan dan 40 ani, cianta mo bas, y de chësc pò-n dí che l ié n bas, che canche l ciantova, fajove-l slinderné i vieresc dla dlieja, sën ié-l vedl enc’ël. ... Sën perfin ié-l ënghe doi ciantarines che cianta sai orguni. Carlina de Rustlea, che merati sibe ades (almancul ’nscì dije-la) la miëura de duta la val; y po ié Maria da Fussel ënghe nia stleta. En spera bën che te Sëlva cul passé dl tëmp sibe metù su te dlieja la mujiga cula vidules y ’nce la mujiga sc’che a S. Cristina.

...

1. La prima bela festa ié stata te Sëlva ai 10.10.1872, canche ié stata benedida dal pluan de Ciastel la dlieja nueva. Duc chëi che liec pò se’nmaginé la cuntentëza di Salvans.

3. Na festa suleniscima ié stata te Sëlva ai 23.9.1877. N chël dì ié stata cunsagreda la dlieja y la curtina dal vëscul Haller de Trënt. I ’l à acumpanià te Sëlva la mujiga da Laion, ulache ‘l fova stat zacan pluan. La jënt bradlova dala cuntentëza: n vëscul te Sëlva! a ‘l udëi cunfermé l prim iëde.

Nsci dl 1897. La segonda vedla nutizia ie publicheda tl calënder dl 1915 da sn. Shambatista Ploner da Sotanives che lecorda nce feter l medem, dijan nce che i ciantarins fova for 7 o 8 (uemes da stimè i respetè; shënt sheria y shoda). “Ti ultimi 40 ani”, dijel, “se a mudà n grum de cosses”.

L cor da ntlëuta nce sce l fova pitl y cun n grum de problems ne n’à mei lascià de cianté y de abelì la funzions de dlieja ntan y danter la doi vieres mundieles y permò dl 1952 iel unì metù su ufizialmënter cun statut la lia “Cor de Sëlva”. Dal 1959 al 1965 se al tlamà “Cor Arnica” y da dedò “Singgemeinschaft Wolkenstein-Cor de Sëlva”, bën per desmustré si atività plu lergia che no mé l cianté te dlieja.

L Cor de Sëlva à festejà tl 1996 si 125 ani de atività, che ulëssa dì che l ie dal 1871, ma aldò dla nutizies repurtedes dessëura al bën almanco 20 o 30 ani deplù.

L plu vedl liber dl cor ie n messal dl 1757. N auter vedl messal porta la scrita “Lob für Sänger Wolkenstein am 13. Juli 1860 S. Kostner“.

Nfin dl 1928 iel stat ugrister y dirighënt for mé una persona y permò do à l Cor abù n dirighënt y n ugrister y dal 1953 nce n presidënt.

Dal 1951 da canche l vën tenì n protocol ie l cor stat drët atif y à fat pea pra n grum de manifestazions tla Talia y oradecà dajan ora dl 1985 nce na cassëta y vencian nce de plu pesã, nsci dl 1961 pro l “Wettbewerb ladinischer Chöre” tl Conservatorio de Bulsan. Dl 1996 ti iel unì sëurandat al Cor la “Bedaia Palestrina“ dala “Österreichische Kirchenmusikkommission“ per si 125 ani de atività.

Avenimënc di ultim ani che l tleca lecurdé
1999: Prejentazion te n cunzert dla “Nelsonmesse” de Joseph Haydn sota la direzion de Herbert Böck
2001: “Passionspiel” cun la grupa de teater y “Requiem“ de Wolfgang Amadeus Mozart cun l raion Ladinia
2005: Proiet de n cunzert cun l Cor de dlieja de Laion sota la direzion de Stefan Demetz

L Cor de Sëlva à nce danter si cumëmbri ciantarines che à fat cariera a livel nternaziunel nsci: Milena Rudiferia de Vijo, Bernardette Demetz dl Trafuei, Manuela Demetz da Frata, Sabina Willeit dl Fanes y Erica Mussner dl Solinda.
L guant dala gherdëina (troht) purtà dal Cor de Sëlva ne n’ie nia tan vedl, ma l ie unì fat dl 1965 l passenan ite te si stil ai vedli guanc dl Tirol y de nosc raion. Per plu ani iel dant unì dessenià y marciadà via y ca tl cumité. Atëures prinzipei de chësta troht nueva ie bën stac l presidënt da ntlëuta Tita Demetz dl Pinzigher y Franzl Senoner de Santuel.

Ugristri
Franz Walpoth dl Sartëur dal 1871 al 1909 (nce dirighënt)
Ferdinand Perathoner da Guton dal 1910 al 1925 (nce dirighënt)
Matthias Ploner da Caspier dal 1926 al 1928 (nce dirighënt)
Sophie Riffeser de Pigon dal 1928 al 1949
Nina Senoner dl Sartëur dal 1949 al 1954
Stefan Demetz de Sulé dal 1954
Michaela Senoner da Frëina dal 1991

 

Dirighënc
Anton Runggaldier dal Ampezan dal 1928 al 1935
Alois Rudiferia de Vijo dal 1935 al 1952
Stefan Demetz de Sulé dal 1953 al 1989
Manuela Demetz da Frata dal 1990 al 1991
Paul Senoner de Santuel dal 1992 al 2002
Andreas Senoner dl Sartëur da nuvëmber 2003

Cumëmbri d’unëur
Trina Demetz dl Pinzigher
Albert Perathoner da Linacia (“Cäcilienplakette“ per 50 ani d’atività)
Stefan Demetz de Sulé (“Marienplakette für kirchenmusikalische Tätigkeit“)

Presidënc
I presidënc dl Cor se à mudà ju plu iedesc, y ie stac do la lingia:

Stefan Demetz de Sulé
Tita Demetz dl Pinzigher
Franz Senoner de Santuel
Hubert Planker da Larjac
Albert Perathoner da Linacia
Herbert Mussner dl Concordia
Walter Runggaldier dal Ampezan
Gerold Perathoner da Frëina,
Roman Pitscheider de Palonia,
Alex Runggaldier - Hubertus
Leo Demetz dl Mezdì

LA MUJIGA DE SËLVA
L’idea de mëter su na mujiga te Sëlva ova abù i destudafuech de nosc luech y plu avisa Perathoner Bernhard da Lech (presidënt) y l sëurastant Demetz Anton. N scrijova l ann 1925. Na mujiga te nosc luech fossa danz stat vel’de bel, dantaldut per abelì la festes de dlieja. Ma co la nvië via? Bera Zenz Delago d’Amadio ova scrit ai Chemuns de Bulsan, Maran, Brunech y a cunescënc che n ova ora per l’Austria y tla Germania, plucheauter a jënt de Gherdëina che fova jita a sté oradecà. La ti ova butà dassënn y l ova abinà adum n bel scioldo. Riesc oven abinà n valgun jëuni che ne n’ova nia mé na gran pascion y ntujiasm per la mujiga, ma che desmustrova nce de vester adatei a suné n strumënt. 
Josef Perathoner, bera Epo sciche n ti dijova, fova l prim dirighënt dla Mujiga de Sëlva, che ova tenì si prim cunzert bele d’autonn dl ann 1925.
N Juebia dai Andli dl ann do an pona bele pudù abelì la pruzescion. I sunadëures fova furnii cun l bel guant dla Cumpania di scizeri de Sëlva. Man man che passova i ani deventova la Mujiga de Sëlva for majera y l fova de bujën de njinië strumënc y trohtes nueves. N possa bën dì che l ntujiasm fova grant, scebën che ntan la viera ne fovel nia stat saurì tenì mpe la mujiga. Sce n ie stac boni, pona iel dessegur nce merit dla populazion de Sëlva che à for sustenì si mujiga, dantaldut dal pont de ududa finanziel. Duc i zitadins dl luech se stimova dassënn si mujiga y perchël judoven ntëurite ulache n pudova.
L prim local dla proves fova te stua da Lech, ma n teniva nce proves ja Mauriz tl vedl magasin di destudafuech y pona jala bar Flora, canche l fova massa frëit via Mauriz. Permò dl 1959 an giapà n local basite tla scola elementera nueva per tenì la proves. Dl 1970 an pudù jì ju tla Cësa de Cultura nueva y do che l ie unì fat su la scolina iesen trapinei tla sënta nueva ulache n à n local drët adatà.
Su per i ani sessanta y setanta dl secul dant iel stat n gran svilup tl ciamp dl turism te nosta valeda y dantaldut te nosc luech. L fova drët che la mujiga fajësse nce si pert, tenian cunzerc y tulan pert a defiledes che plajova for dassënn ai patins.
L ann 1970 - sota la bachëta de Andrea Mussner y la presidënza de Toni Demetz - iel unì tëut su la prima mutans.
L ann 1979 an tëut su sun cassëta y na plata cun na bela cumpëida de cumposizions. Sun chësta prima registrazion de n cër livel, possen nce audì vel’pez scrit da musicontri dla Mujiga de Sëlva y plu avisa marces y meludies de Oswald Delago dl Scoiattolo y Andrea Mussner da Costa. N possa bën dì che ëi ie stac y ie mo gran prutagonisã dla storia de nosta mujiga.

L tò su la prima cassëta, adum cun l pavillon de marueia che ie unì metù a despusizion dal chemun dl 1982 ie stat na gran sburdla tla storia dla mujiga. D’autonn dl 2007 an pona tëut su na CD nueva. 

Al didancuei ie l’atività dla mujiga scialdi majera che n iede. L ne basta nia mé suné marces y vel’pitla cumposizion cunesciuda, n muessa se dé ju plu sot cun la mujiga per strumënc a fla, ti la vagan nce a suné vel’pez de cumpositëures de aldidancuei. Perchël iel de bujën de truepa proves y de na furmazion permanënta di sunadëures, sce n uel tenì mesanmënter pea cun l bon livel arjont dala mujighes dl rest de Sudtirol.

Dirighënc dla Mujiga de Sëlva
Josef Perathoner da Rustlea (Epo de Rustlea) dal 1925 al 1928, 1930-31 y 1936-38 
Alois Rudiferia de Vijo dl 1929 y dal 1939-1943
Alois Tomasini dal 1932 al 1935
Vinzenz Delago de Amadio dal 1944 al 1945
Jakob Perathoner da Guton dl 1946
Otto Rudiferia de Vijo dal 1947 al 1949
Oswald Delago dl Scoiattolo dal 1949 al 1959 y dl 1961, 1967, 1972 y 1973
Franz Runggaldier dal Ampezan dl 1960 y 1962-1966 y 1968-1969 
Leonhard Runggaldier dal Ampezan dal 1986 al 1995
Andrea Mussner da Costa dal 1970 al 1971 y 1974-1985, dal 1996 al 2012
Christian Unterhofer dal 2012

 

Presidënc
Bernhard Perathoner da Lech dal 1925 al 1926
Franz Nocker da Rainel dal 1927 al 1928
Karl Demetz - hotel Stern dal 1929 al 1933 y dal 1936 al 1945
G. Battista Lucchin - Daziere dal 1934 al 1935
Paul Senoner da Costa dal 1946 al 1947 y dal 1951 al 1956
Andrea Senoner de Burdengëia dal 1948 al 1950
Franz Insam dl Galina dal 1957 al 1961
Luis Kerschbaumer - Sellablick dal 1962 al 1967
Adolf Demetz de Lina dal 1968 al 1969
Toni Demetz de Lina dal 1970 al 1972 y dal 1975 al 1981
Bernhard Perathoner da Guton dal 1973 al 1974
Adolf Runggaldier da Merch dal 1982 al 1983 
August Senoner dl Ploc dal 1984 al 1989, dal 1996 al 2000 
y Presidënt dl Raion dal 1998 al 2009
Julius Senoner - Vintlana dal 1990 al 1993
Oskar Mussner da Costa dal 1994 al 1995
Leo Demetz de Plan dal 2001 al 2008
Emanuel Senoner dl Ploc dal 2009 al 2012
Giorgio Callegari dal 2012

LA CUMPANIA DI SCIZERI DE SËLVA

La Cumpania di scizeri de Sëlva ie unida metuda su ufizialmënter n l di dla Gran Santa Maria (15 de agost) dl 1902 canche Gherdëina fova sota la Monarchia de Viena. Te chësta data iel unì benedì la bandiera che ie mo al didancuei tacheda su tl local dla Cumpania y che per ani nfin che la cumpania ie unida metuda su da nuef, ie unida tenida su dala Mujiga de Sëlva, che la à nce adurveda coche si bandiera.
Ma bele giut dant fova uemes de Sëlva pra i scizeri y ova tëut pert ala defendura de nosc raion y dl Tirol contra i franzëusc. La prima nutizia che scizeri de Sëlva à tëut pert a cumbatimënc per defënder l Tirol ie dl 1796 canche l
“Gericht Wolkenstein” messova mëter a despusizion adum cun chël de Ciastel, Fíe, Renon y Villanders 126 persones per cumbater sota l cumandant Johann von Gagers contra i franzëusc dl General Joubert, cumandant dla trupes de Napoleon.
Nsci nce l gran scizer Johann Baptist Mussner nasciù dl 1842 y mort dl 1921 che per si meric tl 5^o batalion di scizeri dla Val de Flëm per 12 ani, 9 mënsc y 20 dis ova giapà ai 31 de dezëmber dl 1875 la bedaia de viera y n diplom (al didancuei tenii su dal prof. Edgar Moroder)
Pra la batalia dl Berg Isel y la batalia stata a Pruca pra l puent de Starz ai 4 de nuvëmber dl 1809 y canche i franzëusc fova passei de nuvëmber tres Gherdëina unian ju dl Jëuf de Frea se ferman te Plan y pona a Urtijëi, ne fovel sambën nia na cumpania de Sëlva, ma mé una a livel de Gherdëina. (coche scrij J. Moroder-Lusenberg de Urtijëi y nrescì dal prof. dr. Edgar Moroder per l scrit n ucajion di 100 ani dla Cumpania de Sëlva dl 2002).

La cumpania metuda adum dl 1902 cun l inuem de “Reservistenkolonne Wolkenstein” (l statut ie mo al didancuei tla sënta di scizeri) ova sambën l duvier de defënder l ncësa dala nazions fulestieres, ma nce chël de mantenì tradizions y usanzes cristianes te nosc raion y à perchël da for tëut pert ala vita dl luech cun si bel guant.
La Cumpania di scizeri à pudù se svilupé nfin pra la prima viera, ma snel do cun la perduda dla viera da pert dl’Austria, la sotmiscion de nosc raions ala Talia y l scumenciamënt dl regim fascist à i tëmps scumencià a se mudé. Dl 1923 iel unì pruibì de tò la troht y de fé l lëur di scizeri, coche nce de n grum de d’autra lies che fova massa tirolejes. Sëlva ie unida metuda sot al’aministrazion fascista de n “podestà” numinà dal guviern (deplù tla pert che à da nfé cun la storia danter la vieres) y n ne pudova sambën nia plu se mustré cun la åabla y sambën nia cun l stlop. L’aministrazion fascista se purvova ntant de mëter su lies sportives semipulitiches sciche i Balilla, la Gioventù fascita y Guf y n.i.
N conta che l cumandant da ntlëuta Franzl Runggaldier de Tondo che jiva a mëssa cun la åabla y l guant da scizer fova unì fermà sun  rëjes da n carabinier che ti ova pruibì de jì nscila. Ël dëssa avëi respundù: “Ntant vedi a mëssa nsci y po’ daldò udons”.
L’atività ie pona stata fërma y la cumpania se à desfat. I jëuni à messù jì tla segonda viera mundiela y tl luech se à giaurì nce tres la opzion n grum de pleies, che n pert à durà per de plu desëines de ani.

Permò dl 1977 se à na grupa de uemes (sota la sburdla dl ambolt Hermann Senoner) inò metù adum y à cialà de mëter su inò la cumpania, jan a crì ora la vedla usanzes y i vedli guanc, la bandiera y nsci inant. L ne n’ie nia stat n lëur saurì; an pu ulù crì ora guanc l plu puscibl daujin a chëi de dan la viera. La Cumpania de Sëlva ie l’unica a avëi ciauzei auc (fac do a chëi dla vedla foto dl 1903). Ai 2 de lugio dl 1978 fovela pona tan inant che l ie unì fat la festa de refundazion (“Wiedergründung”) cun de ndut 40 scizeri y 4 marcatentres. Pra chësta festa fovel unì nvià n grum de scizeri de dut l Tirol y dl Paiern y l ie dessegur stat la festa cun l majer numer de trohtes te Sëlva. Cumandant fova dr. Ferdinand Mussner da Costa. La bandiera nueva ie unida fata do prësciapuech ala vedla y ie unida benedida ala prejënza dla nona dla bandiera Rita Insam Nocker da Cësanueva.

Cumandanc
Dr. Ferdinand Mussner da Costa dal 1978 al 1980
Franz Costa dl Pech dal 1980 al 1990
Reinhold Nocker da Cësanueva dal 1990 al 1995
Hermann Demetz dl Pinzigher dal 1995 al 2013
Dieter Insam dal 2013


LIA CULTURA Y USANZE DE SËLVA
La Lia Cultura y Usanzes de Sëlva ie unida metuda su ai 21 de nuvëmber dl 1964 sun scumenciadiva de Hermann Senoner de Celestin che ova cherdà ite 30 persones nteressedes a tenì su la bela usanza de tò sëura l guant dala gherdëina.
Hermann Senoner fova nce stat l prim presidënt tenian chësta ncëria fin dl 1989. Vize-presidënt fovel deventà Max Demetz dl Pinzigher, scrivan Karl Ploner de Plan da Tieja, cassier Willy Senoner dl Sartëur y archivar che se cruziova de mëter via i guanc Hermann Senoner dal Ciulé. Leprò fovel mo i cunselieres Toni Demetz de Lina, Stefan Demetz dl Trafuei, Franz Senoner de Santuel y Toni Senoner dl Sartëur.
L abiné adum de vedli guanc fova drët rie ajache chëi che n ova se i teniva gën te familia y per n fé de nueves fovel de bujën de n grum de scioldi.
La prima baganes te Sëlva fova chëles njiniedes per purté l celëur pra la pruzescions de dlieja y da dedò bëndebò tosc mo 6 baganes da d’ël, 2 da d’ëila y 6 guanc dal ciapel vërt cun l curpet cueciun. Bele ntlëuta custova n guant da d’ël ntëur 90.000 lire y chël da d’ëila ntëur 107.000 lire. Ai 8 de agost dl 1965 oven tëut pert ala festa folcloristica de Gherdëina (ntlëuta denumineda “Festival ladin”) cun i guanc da zacan cun 80 persones furnides su cun nosta bela trohtes.
Ai 15 de fauré dl 1968 ova la lia urganisà l prim “Tiroler Abend” te Calonia de Sëlva, manifestazion pona tenida inant plu iedesc al ann nchin ala fin di ani 1990. Pra chësta manifestazions fovel per ani l majer numer de persones te Sëlva y l ie nce chëles che à purtà l plu scioldi ala lia a na maniera da pudëi cumpré mo guanc leprò. Danterite à la lia nce urganisà plu iedesc grupes che jiva a cianté la “Tlecanoht” do la vedla tradizion.
Nfin al 1970 ne n’ova la lia deguna sënta y i guanc univa tenii su te cësa de Hermann Senoner dal Ciulé (cësa David-Sotanives).
La bandiera dla lia ie unida benedida ai 23 de mei dl 1974 n ucajion dla prima Santa Cumenion. Nona dla bandiera ie Irene Mussner de Predes.

La Lia Cultura y Usanzes se à danter l auter nce cruzià de mantenì la storia y tradizion de Sëlva y se à perchël dal 1974 al 1977 cruzià de derturé su i mures dl Ciastel de Val che manaciova de tumé nsëuralauter.
Dl ann 1994 iel unì, for sun scumenciadiva dla lia, derturà su la buja dala ciauc te Val, te Plan dala Ciasota, mantenian nsci a nosc mutons n pitl, ma senificatif monumënt de nosta storia.
La buja dala ciauc de Val fova l luech ulache l ie unì brujà la ciauc per fé la dlieja de Sëlva y bonamënter nce per fé su la gran pert dla cëses dan la prima viera mundiela.
Ti medemi ani ova la lia nce metù su la biblioteca, plucheauter de libri de cultura dl post (Tirolensien), che ie dal 1979 unida giaurida a duta la populazion, deventan l scumenciamënt de na biblioteca publica. De dezëmber dl 1985 ie la biblioteca dla lia y chëla, bele plu vedla dla Pluania unides metudes adum giaurian la biblioteca publica tla Cësa dla Cultura “Oswald von Wolkenstein”.

Pra la Lia “Cultura y Usanzes” iel da for unì rujenà tan bel che l fossa avëi na grupa de bal populer y nsci iel dl 1983 unì crià, cun a cë Bruno Riffeser dla Villa Riffeser, la grupa de bal populer che nfin dl ann 2002 ie stata na sezion dla lia y daldò iela deventeda na lia nueva.
Da lecurdé tla storia dla lia iel zënzauter nce l mpëni de Pepi y Johanna Mussner de Nazio che te si lëur da vardians dla Cësa de Cultura se à nce per plu de 20 ani (nfin al 1993) cruzià de cialé, cuncé, mëter via y mpresté ora i guanc.
La lia vën for azeteda drët gën dala jënt y nce i cumëmbri ie for chersciui: dl 1969 n fovel 65, dl 1994 ova la lia 176 cumëmbri y dl 2007 for mo 99 cumëmbri.

Presidënc
Hermann Senoner de Celestin dal 1964 al 1989
Alex Mussner de Predes  dal 1989 al 1996 
Mirka Demetz dl Alpino dal 1997 al 2002 
Ivo Mussner de Curzelon dal 2002 al 2005
Giovanna Kelder dl hotel Bellevue da dezëmber 2005 al 2012
Urban Mussner dl Stevia dal 2012

 

LA GRUPA DE TEATER DE SËLVA
„Fé cumedia“, ti dijova chëi da zacan canche i purtova dant de tei pitli pec da rì y chësc bele dan la prima gran viera. Do la segonda gran viera, canche n valgun jëuni ova inò cialà de mëter mpe la mujiga dl luech, ovi abù l’idea de fé n teater per pudëi se cumpré, cun chël che i trajova ite, i strumënc. Bera Zenz d’Amadio ova nsenià ite n pez che ova inuem “Kasper Larifari als Bildhauer” che fova unì purtà dant tla ustaries “La Bula”, “Plan”, “Juan” y “La Gërva”. Ti ani danter l 1954 y 1959 se ova Janmatie Lardschneider dl Tina, ntlëuta presidënt di jëuni, adum cun Franzl Senoner de Santuel y Tita Demetz dl Pinzigher cruzià che l unissa a s’l dé vel’blòt pez de teater, plucheauter purtà dant dai jëuni.
Dl 1966 se ova sn. Andreas Perathoner dl Orp, caplan te Sëlva cruzià che l unissa mparà ite l pez “Ce un tò” sota si rejia y de Othmar Moroder dl Mëune (Urtijëi) tla scola elementera.
La gran ueia y legrëza che i ova abù, ova mutivà a mëter su n cumité cun a cë Tita Demetz dl Pinzigher che ova laurà ora n statut per mëter mpe na grupa de teater.
30 cumëmbri ova pona lità tla prima reunion generela ai 2 de dezëmber dl 1966 l cunsëi dla lia nueva dl Teater de Sëlva: Toni Demetz de Lina presidënt, Tita Demetz dl Pinzigher reghisser, Rudolf Mussner dl Aghel cassier, Babi Mussner dl Horizont scrivana y Helmut Senoner dl Bondì, Adolf Demetz de Lina, Othmar Perathoner da Linacia y Trina Demetz dl Pinzigher coche cunselieres.
L pluan sn. Luis Senoner, che fova n gran sustenidëur dl teater, ova pensà de fé su na gran sala te calonia nueva, y bele n ann do, ai 25 de utober dl 1967 oven pudù se nuzé dla beliscima sala nueva, y purté dant l pez “Mé per amor dl’oma”, na storia ora dl Calënder de Gherdëina che Pazifica Glück ova laurà ora per l teater.
N se ova tëut dant de purté dant 2 pec al ann; chësc ie nce unì belau for a s’l dé baratan ju pec tla rujeneda gherdëina cun d’autri per tudësch. Dl 2006 an festejà i 40 ani dla grupa y n pudova mustré su na bela lingia de pec che n à purtà dant: ndut 96. La majera pert fova per gherdëina; la traduzions à bën abù coche prutagonista Pazifica Lardschneider/Glück dl Tina. Duta la traduzions che ie unides fates, nce da truep d’autri, te n bel y bon gherdëina à dessegur dat n gran cuntribut a nosta cultura. Danter i pec che merita de unii auzei ora, ie l pez “Sëlva zacan y åën” che Tita Demetz dl Pinzigher ova nstës scrit; te chësc pez de storia al repurtà mumënc de vita de nosta jënt ti tëmps vivui danter l 1930 y l 1970 tla stues da paur pra penic, ntan che i ziplova.
Ti ani iel unì purtà dant mpue dl dut; pec da paur y cumedies tradiziuneles, teatri cun aspet storich coche d’autri che mustrova su problematighes, pec tla rujeneda ladina y pec tudësc y vel’iede univel rujenà ladin y tudësch tl medem pez. Un di mumënc plu mpurtanc te nosta storia ie stat canche l ann 2001 iel unì lascià udëi per l prim iede dal teater de Sëlva na pascion. “Die Ungetreuen” fova l titul per tudësch y sn. Luis Senoner ova repurtà cun gran savëi y dantaldut cun n gran sentimënt de crëidum y fede cristiana chësta pascion tl gherdëina, ti dajan l titul “I nia de parola”. L fova stat na cunlaurazion cun l Cor de Sëlva y de ndut fovel plu de 70 persones che à fat pea. N gran mumënt te nosta storia.
“Sce ne n’auze nia ora vel’un o vel’auter”, dij l presidënt Siegfried Kerschbaumer, ”iel ajache son segur che me n desmincësse n valguni, y ajache ne n’ue nia ti fé tort a zachei, ajache te chisc ani de atività à uniun che ie stat y che ie te nosta grupa judà pea a fé crëscer l teater de Sëlva. Ie é l unëur de vester l presidënt da åën de chësta beliscima lia y muesse dì che uni iede che l fina via n teater iel per mé na gran emozion. Savëi che deberieda cun mi cumpanies dla lia ons fat velch de mpurtant y velch che resta per for tla storia de nosc luech, me fej sentì ënghe te mi pitl, dassënn mpurtant. Nscila vivi ie ansciudes y autonns de gran emozions.”

GRUPA DE BAL POPULER
La Grupa de Bal Populer ie unida metuda su dl 1983 sun scumenciadiva dla Lia Cultura y Usanzes tulan su la pruposta che bele da tëmp fajova Bruno Riffeser dla Villa Riffeser.
Ai 23 de utober se ovel ancuntà 29 jëuni y jëunes de Sëlva tla Pitla sala dla Cësa de Cultura per tenì si prima prova de bal cun doi maestri unii dala grupa de bal populer de Neugries (Bulsan). Ai 29 de mei dl 1984 ova pona chësta grupa mustrà per l prim iede si bai y pona de d’autonn metù adum n cunsëi cun a cë Bruno Riffeser che à pona menà la grupa per 10 ani nfin al 1995 canche Peter Lardschneider dl Crespëina à tëut su la ncëria da presidënt.
La Grupa de Bal Populer ie stata nfin dl 2002 sota l ciapel dla Lia Cultura y Usanzes nce sce bele dal 1984 ovela na cërta autonomia y fajova si prugrams autonomamënter.
Dl 2002 ova la grupa messù dé su per curt tëmp si atività ajache la gran pert di mëmbri ova dat su y de dezëmber iela unida pona metuda a jì da nuef mudan i statuc y tulan ite nce balarins de S. Cristina y se tlaman da iló inant “Grupa de Bal Populer de Sëlva y S. Cristina”

Presidënc
Bruno Riffeser dla Vila dal 1983 al 1995
Peter Lardschneider dl Tina dal 1996 al 2002
Andreas Delago da Dorives dal 2003 al 2009
Andreas Comploi da Tublà dal 2009

COR DL’ËILES "EXULTATE"
L Cor dl’ëiles “Exultate“ ie unì metù su dl 1998 sun scumenciadiva de Elisabeth Mussner dl hotel Alaska, che ti ova damandà ala sopranista Manuela Demetz sce la fossa a una cun chësta idea y de se tò su la direzion musichela dl cor. Nsci iel stat ai 28 de nuvëmber dl 1998 la prima prova cun 9 ex ciantarines dl cor de dlieja y tosc do n iel ruvedes leprò mo na desëina a na maniera da furmé na bela grupa de ntëur 20 ciantarines.
L inuem “exultate“ (ralegrëve) ie unì cris ora propi per mustré cun ce legrëza che l vën ciantà te chësc cor. L repertore dl cor passa da cianties de dlieja a mësses tlassiches y ladines, cumposizions dla dirighënta y cianties populeres.

Presidëntes
Elisabeth Mussner dal 1998 al 2004
Elfriede Riffeser Demez dal 2005 al 2006
Manuela Demetz Tröbinger dal 2007
Dirighënta ie dal scumenciamënt nca Manuela Demetz Tröbinger

GRUPA DE MUJIGA "HOSIANNA"
L ie daniëura rie a dì canche na lia ie unida metuda mpe sce l ne n’ie nia scric dan man che l documentea. Nscila iela nce pra la grupa de mujiga Hosianna de chëla che n possa dì che si ravises va ndëur al 1975 canche l fova ruvà te Sëlva l caplan sn. Luis Kranebitter che ova metù man de cumpanië ntan la santa mëssa vel’ ciantia cun la chitara. Plu tert, ntëur l 1978, ova pona n valgun jëuni dl luech metù man de cianté y suné uni tant te dlieja - dantaldut pra la mësses di jëuni - les abelian cun cianties ritmiches cumpaniedes cun chitara y mo d’autri strumënc. N possa dì che chësc fova l scumenciamënt dla grupa Hosianna che à pona giapà si inuem l ann 1980 metan man cun na atività regulera, n local per fé la proves, strumënc y mplant tecnich. L caplan da ntlëuta sn. Toni Fiung, nstës n ciantarin drët pasciunà, ti stajova do ai Hosianna, ti dajan truepa pusciblteies de cianté y suné te dlieja. Mutons y mutans fova boni de crië ntan mëssa na bela atmosferà y nce sce jënt plu de tëmp adurvova n fregul per se usé y azeté chësta sort de mujiga moderna te dlieja, ne n’ ie i Hosianna al didancuei nia plu da pensé demez dala vita religëus-culturela de Sëlva. La ujes mujeles y bën ntunedes dla mutans fajova y fej mo daniëura unì la pel de gialina y duc chëi che à n iede pudù fé pea na tel santa mëssa se lecurderà mo giut alalongia de chëla.
Damandei univa i Hosianna a suné dantaldut pra mësses di jëuni y nozes, sibe tl luech che nce oradecà. Dl 1984 ova la grupa pudù jì a suné l prim iede oradecà, tl studio dla RAI de Bulsan, ai 27 de merz 1985 an metù a jì l prim cunzert te dlieja de Sëlva. Sambën che te duc chisc ani iel stat de plu che ie zapei ite pra la grupa; n gran mudamënt iel stat dl ann 1987 canche tan che duc ova lascià pra la grupa. Seniëur Andrea Perathoner ova crì adum ciantarines jëunes che ie inò states bones de ti dé vita ai Hosianna. Dl 1989 fovel unì metù a jì n cunzert “Legrëza de viver“ deberieda cun la grupes “Helios“ y “Eirene“. Te chëi ani univa i Hosianna damandei bëndebò suvënz a jì a cianté y suné nce oradecà. La grupa ova åën na bela tlapeda de ciantarines y na band che les cumpaniova. Dl 1995 iel unì dat ora la prima CD “Die, me audes’a” che cuntën na mëssa ladina y d’autra cianties, dutes scrites dai cumëmbri dla grupa. Na segonda CD “Freedom is coming” ie unida tëuta su dal vif y cuntën gospels y spirituals sciche nce d’autra cianties religëuses. Dl 2010 iel unì metù a jì na bela festa per lecurdé i 30 ani de atività. Duc i cumëmbri da dant se à ancuntà cun i cumëmbri da åën per mparé ite deberieda na santa mëssa che ie unida cianteda pona ai 2 de utober te dlieja dla Madona. L di do, ai 3 de utober, à pona la “terza generazion” prejentà n cunzert cun cianties modernes.
Na gran mpurtanza ti univel dat te duc chisc ani no mé al cianté y al se istruì inant, ma n pont fundamentel fova for nce la bona union danter i cumpunënc. Trueps à passà de biei mumënc y emozions pra una dla “muses“ artistiches plu beles che nëus persones on, la mujiga. 

Presidënc (da canche la lia à n statut)
Georg Mussner
Edmund Senoner
Luzia Senoner
Heinz Perathoner
Verena Demez
Isabella Mussner
Gregor Plancker

Dirighënc/dirighëntes
Pauli Senoner
Manuela Demetz
Erika Mussner
Peter Mussner
Isabella Mussner

COR DI MUTONS DE SËLVA
Ntëur l 1973 ciantova na lingia de mutans y mutons pra d’uni sort de manifestazions, dantaldut pra i “Tiroler Abende“. Nseniei ju y acumpaniei sun la zitra dal caplan da ntlëuta, sn. Luis Kranebitter, purtovi dant dantaldut cianties ladines. L cianté de chisc mëndri plajova drët dassënn, ovi pu nce na solista drët da snait: Manuela Demetz da Frata. Vel’ mut o muta sunova nce l flaut a bech. La fova ruveda tan inant, che i fova furnei a Milan a tò su na plata (LP), che fova drët garateda.
L Cor di mutons ie pona unì metù su da nuef dal maester Paul Senoner de Santuel tl 1984 per fé pea pra l cuncors provinziel de cianties “Jugend singt” y à, te chësta ucajion, arjont l prim plazamënt.
Paul Senoner, da ntlëuta incà for a cë (Chorleiter) de chësc cor, vëija si majer fin chël de ti dé la puscibltà a mutans y mutons danter i 8 y 14 ani de se svilupé tl ciamp dla mujiga y dl cianté, ti dajan l mesun de se mustré nce al publich. 
Plu che auter vëniel purtà dant cianties ladines de Gherdëina, ma nce cianties tudësces, talianes y nglëijes. L mudé da una rujeneda al‘autra ne n’ie per i sculeies al didancuei plu degun problem y l semea che tlo sibel propi n cër automatism.
Sun idea de Carlo Willeit fovel, dl 1987, unì metù a ji te Sëlva per l prim iede l “Festival di cores de mutons dla Ladinia“. Chësc festival vën, da ntlëuta incà, tenì uni doi ani, uni iede te n‘autra valeda ladina.
Vel’ann do s’à pona i ciantarins nce resià a tò su na cassëtta, deberieda cun la mujiga da stua dla familia Grossrubatscher de Urtijëi. Tlo iel nce da audì vel’ciantia scrita da Graziano Grossrubatscher, aposta per l Cor di mutons.
L Cor di mutons de Sëlva cianta pra festes dl luech y de dlieja y à nce abù plu iedesc la ucajion de se mustré y se fé unëur oradecà, nsci a Udin, a Scuol y Zernez tla Sbaiz, a Dispruch, nfinamei ti Stac Unii d‘America a Philadephia, Washington y New York y nce a Malcesine, ulache l ann 2001 ti iela garateda de vëncer n cuncors naziunel. Nfin al didancuei à fat pea te chësc cor daujin a 300 sculeies; ëi sta pra l cor danter 3 y 6 ani alalongia. Da plu ani incà vën la cianties cumpaniedes dal’arpa, suneda da Carmen Grossrubatscher, fëna de Paul Senoner.

JËUNI SËLVA
La grupa di jëuni de Sëlva fova dai ani 1950 incà for lieda ala pluania de Sëlva y ie unida acumpanieda dai caplans dla pluania. Nsci fovel bele na grupa di jëuni dla pluania sota l caplan sn. Raimund Perathoner de Caio ntëur l ann 1960 pona sota sn. Vitalis Delago da Rumanon, sn. Andrea Perathoner de Prascuel, sn. Erich Declara da Colfosch, sn. Otto Ellecosta da La Pli, sn. Alfons Clara da Longiarù, sn. Alois Kranebitter de Redant, sn. Paul Campei da La Val, sn. Richard Schanung de Longiarù. N se ancuntova cun a cë Vinzenz Senoner da Cësanueva, Janmatie y Karl Lardschneider dl Tina, Wolfi Mussner de Nazio y d’autri. Te chisc ani à i jëuni abù la scumenciadiva de mëter su l crist sun Piz Miara (1962) y n valgun de d’autri.
Na grupa urganiseda cun l inuem ufiziel “Jëuni Sëlva” iel unì metù su sun scumenciadiva de sn. Toni Fiung che ie stat caplan de Sëlva dal 1981 al 1984 y Georg Lardschneider deventà prim presidënt. Dl 1986 iel unì fat ora na sala di jëuni te calonia basite, ora de n local sëurandat dala pluania, ulache i jëuni possa se ancunté y fé si manifestazions.
Dl 1983 iel unì metù su sun scumenciadiva di Jëuni Sëlva cun l aiut dla lia dl artejanat artistich la 15 stazions zipledes a man da Daunëi nfin tala dlieja de Val. Chësc troi à giapà l inuem de Via Crucis, benedì dal vëscul Josef Gargitter ai 9 de utober dl 1983. Sun scumenciadiva di Jëuni iel ti ultim ani unì metù su de plu crisã sun nosta montes: Steviola dl 1977, Bustac dl 1996 y uni ann mët i Jëuni a jì na mëssa pra vel’crist sa mont. La sala di Jëuni ie unida arichida tl tëmp dantaldut cun decorazions pitoriches y dl 2005 iela unida fata ora da nuef cun na bela plaza dedora.

Presidënc
Georg Lardschneider da Larciunëi de sot dal 1981 al 1984
Guido Demetz dl Forelle dal 1984 al 1987
Rainer Senoner de Lambolt dal 1987 al 1990
Flavia Lardschneider dl Crespëina dal 1990 al 1993
Luzia Senoner dl Theres dal 1993 al 1995
Michael Senoner da Cësanueva dal 1995 al 1997
Christian Perathoner da Frëina dal 1997 al 1999
Gabriel Riffeser dla Villa Riffeser dal 1999 al 2001
Eveline Mussner dl Aghel dal 2001 al 2003
Andreas Comploi da Tublà dal 2003 al 2007
Anna Demetz dla Cësa Curveies dal 2007 al 2009
Magdalena Runggaldier dla Cësa Siëles dal 2010 inant

LIA PER N MUSEUM DE SËLVA
Ai 26 de lugio dl 1997 ova n valgun zitadins de Sëlva metù su na Lia per giaurì n museum te Sëlva. Danter de plu zitadins culturalmënter nteressei fova da tëmp la rujeneda che n grum de vedli njins, massaries, fotografies, lecorc y vedli inuemes jiva perdui cun l gran frabiché y renuvé de hotiei, cëses y luesc da paur. L fova gran ëura de cialé de mëter via chësta roba y de crì n post per la tenì su. Povester assé che dant o do possa chësta roba unì metuda ora te n local daviert al publich. 
Perchël fovel unì metù su n cumité y Otto Senoner de Burdengëia ova tëut su la presidënza. Tl cumité fovel mo: sn. pluan Piere Clara, Babi Mussner (Horizont), Hildegard Pezzei (Larix), Julius Senoner (Vintlana), Günther Perathoner (Cristal), Othmar Perathoner (Linacia), Otto Runggaldier (Aldoss), Wolfi Mussner (de Nazio), Willy Senoner (Sartëur), Franz Senoner (Santuel), Reinhold Senoner (Ronch). L ann 2003 ie Julius Senoner deventà presidënt.
L cumité à metù a jì ti ani do n valguna de bela mostres drët de valor y à abinà adum material drët nteressant che vën al didancuei tenì su privatamënter pervia che l ne n’ie nia mo stat mesun giapé na sënta adateda.

BIBLIOTECH "OSWALD VON WOLKENSTEIN"
La scumenciadiva de mpresté ora libri te Sëlva ie unida tëuta da sn. Luis Senoner de Ciablon tl oratorium (te n local sëura la ntreda dla sala da teater) bele dl ann 1968. Sambën ova chësta pitla biblioteca puec libri, dantaldut de stories o beletristica y vel’liber sun la cuntreda.
Puec ani do ova la Lia Cultura y Usanzes (metuda su dl 1964) scumencià a cumpré y mpresté ora a si cumëmbri libri de cultura ladina y storia dla Dolomites y de Tirol y dl 1971 ai scumencià a mpresté si libri a nteressei dl luech, ma nce a vel’fulestier che fova tlo n feries y che ova nteres per argumënc dl luech y per si storia. Dl 1972 ova la Lia bele 290 libri. Dl 1979 ie pona unida giaurida ufizialmënter chësta biblioteca per duc dal ambolt Hermann Senoner. La ova ntant 530 libri y fova for mo tl local dla Lia Cultura y Usanzes.
Dl 1979 ova pona la lia giapà na sënta nueva per la biblioteca tla Cësa de Cultura basite, ulache l ie åën la posta, y n ruva nfin dl ann 1984, lauran adum cun i maestri dla scola elementera, a avëi bën 1.200 libri. Dl ann 1984 iel unì metù su, sun scumenciadiva dl chemun, l prim cunsëi de biblioteca cun a cë i
maestri Florian Mischì, Lidia Delazer y la prufessurëssa dr. Rosmarie Mussner.
La biblioteca “cumenela” vën giaurida ufizialmënter ai prim de dezëmber dl 1985 propi te chësc local. La Lia Cultura y Usanzes ova sëurandat duc si libri al chemun y leprò fovel monce ruvà chëi sëurandac dala pluania ruvan a na cumpëida de plu de 1.500 libri tla trëi rujenedes y sun d’uni sort de argumënc. L prim presidënt dla biblioteca cumenela ie stat l maester Florian Mischì.
L local se ova riesc desmustrà massa pitl y dl ann 1996 an pudù trapiné tla scolina basite ulache la sënta ie unida benedida ufizialmënter ai 5 de utober dl 1997. La cumpëida di libri ie for chersciuda metan leprò d’uni sort de libri, per pitli y granc, ma nce CD, zaites, cassëtes, juesc y n.i., fin a ruvé ala bela cumpëida de feter 7.700 media. Sambën à la biblioteca nce fat pea l svilup tecnologich y nsci iel bele dal ann 1998 che l servisc de mpresté ora y l catalogh di libri ie digitalisà y metù sun computer.
L tleca lecurdé che la biblioteca ie unida drët bën azeteda dala populazion dl luech y dai fulestieres a na maniera che la ie tosc inò deventeda massa strënta, tant che dl ann 2008 iela unida ngrandida y à åën de biei locai linëusc. L’atività vën al didancuei metuda a jì da bën 20 persones ulenteres che se barata ju tI servisc, tenian daviert dut l ann per 6 dis al’ena che fej ora 32 ëura de ndut. Propi chëst ann possela festejé si 25 ani de atività nce sce la atività de mpresté ora libri ie bele da almanco 40 ani.

Istituzions y lies cultureles a livel de Gherdëina

Jëuni de Mujiga de Gherdëina
La lia ie unida metuda su dl 1968 cun l fin de sustenì la mujiga tlassica y sensibilisé la populazion de nosta valeda per la bona mujiga. La tradizion y l plajëi per la bona mujiga ie dessegur unida mpurteda te Gherdëina dai ferlëigri che ora per la majera ziteies dl’Europa ova audì y udù de biei cunzerc. Nsci fova la vidula y l violon bele strumënc sunei te dlieja de Urtijëi ntëur l 1800. La scumenciadiva per chësta lia ie bën stata dla baronëssa Doroty Lanni Della Quara che stajova te nosc luech tla Villa Dolomiti y che fova a cë dla sezion taliana “Jëunesses Musicales” y de Stefan Demetz dl Trafuei che ie nce stat l prim presidënt. L ie merit de chësta lia sce on pudù scuté su da plu de 40 ani de biei cunzerc a livel mundiel.

Nëus Jëuni Gherdëina
La lia ie unida metuda su dl 1985 cun l fin de ti judé a duta la lies de jëuni tla pert burocratica y de coordiné l’atività de chëstes. Pra la Nëus Jëuni iel al didancuei scrit ite 25 lies de dui trëi i luesc. Dal 1990 à chësta lia nce na sënta tla cësa dla “Lia Mostra d’ert”. A cë fova nfin dl 1994 Helmuth Lardschneider, pona Marco Insam de S. Cristina, Michela Rifesser de Urtijëi, Patrick Stuflesser de Urtijëi y dal 2008 Christian Pescoll. 

Mëisa Turonda dl’Ëiles
Metuda su dl 2000 cun a cë Wilma Linder. La grupa metuda adum da deplu ëiles de duta la valeda à l fin de pité manifestazions cultureles dantaldut per l’ëiles cun argumënc che à da nfé cun la familia, la vita soziela y culturela.

Medicus Comicus
La lia metuda su dl 1998 cun a cë Pauli Demetz de Pallua da S. Cristina fej si atività te dut l Sudtirol per smendrì l patimënt de pitli mutons che per gauja de sanità ie te n spedel.

Istitut Ladin Micurà de Rü 
L Istitut ie unì metù su cun la lege provinziela nr. 27 di 31 de lugio dl 1976. L inuem ti ie unì dat n unëur dl preve badiot Micurà de Rü, n piunier dla linguistica ladina (1789-1847).
L Istitut Ladin Micurà de Rü, tla Val Badia y te Gherdëina à l fin de mantenì y mëter a jì scumenciadives per la rujeneda y cultura ladina. 
Te Sëlva ie l Istitut tla scolina basite, daujin ala Biblioteca “Oswald von Wolkenstein“ y laite iel nce l Servisc furmazion Gherdëina.
Na gran mpurtanza à i lëures de lessicografia y de linguistica (dizioneres) y sëuraprò vëniel tl Istitut nce dat ora publicazions per ladin, talian y tudësch. L vën metù a jì cunvënies, manifestazions, mostres, ancuntedes, sciche i Dis de leteratura, teater, ert, mujiga y film, l Di dla ciantia ladina y prejentazions de libri. L ie da garat n archif de documënc, fotografies y registrazions y na biblioteca spezialiseda sun i ladins. L vën nce pità cursc de ladin. L ie nce da garat n portal internet (www.dolomitesladines.it o www.micura.it) che fej pert dla mostra itineranta “Viac tla Ladinia“.

Cunsëi de furmazion
Coche belau te dut Sudtirol iel nce te nosc luech unì metù su n Cunsëi de furmazion dl 2002 cun a cë Wilma Linder. Pra l Cunsëi iel zapà ite 13 lies de nosc luech. L cunsëi se tol dant de judé duta la lies dl luech cun la pratiches buracratiches y a mëter a jì manifestazions de furmazion y cultureles. L Cunsëi de furmazion lëura adum a livel de valeda cun la strutura dl Servisc de furmazion che à si sënta tl Istitut Ladin Micurà de Rü. L Cunsëi à urganisà deplu series de manifestazions sun la sanità, la storia dl luech, la cultura populera y n.i. N proiet per plu ani ie l dé ora propi de chësta publicazion.

Lia Club di filatelisć de Gherdëina
Metù su l ann 1959 da Franzl Runggaldier de Mizi y Anton Santifaller tramedoi de Urtijëi ne se cruzia chësc club nia mé de vedla marches, ma nce de abiné y baraté ora de vedla chertes y fotografies. Pauli Senoner de Santuel ie bele n grum de ani n cumëmber drët atif de chësc club.

Bal Populer di mutons y dla mutans de Gherdëina
Lia metuda su da Helga Sinn Lardschneider l ann 2004 cun ntëur a 20 mutans y mutons che va mo ala scola de ublianza.

Frontkämpfer- und Kriegsopferverband
Chësta lia a livel provinziel ie unida metuda su do la segonda viera mundiela per ti dé sustëni a chëi saudeies che ie ruvei zeruch dala viera cun ferides y lecurdé nosc zitadins tumei tla doi gran vieres. La lia se cruzia nce de urganisé uni ann la mëssa per lecurdé i tumei ai 20 de fauré n ucajion dla mort de Andreas Hofer. Presidënt dla sezion de Sëlva ie Christian Runggaldier da Ciaslat.